پدیده‌نگاری فروشندگان خیابانی در شهر سنندج

پژوهش حاضر به دنبال پدیده‌‌نگاری دست‌‌فروشی در میان فروشندگان خیابانیِ شهر سنندج است تا ضمن تفسیر موقعیت‌‌های آنها در نظام اقتصاد غیررسمی، به واکاوی عوامل شکل‌‌دهنده و برسازندۀ دست‌‌فروشی در میدان اجتماعی و فرهنگی آنها بپردازد. دراین‌راستا از دیدگاه موافقان و مخالفان این پدیده، به‌عنوان راهنمای کار و صورت‌بندی مفاهیم بهره گرفته شده است. این پژوهش در سنتِ روشیِ کیفی صورت گرفته و از روش پدیده‌‌نگاری، برای کشف و استخراج مقولات استفاده شده است که در آن، ابزارهای مشاهدۀ مشارکتی و مصاحبۀ عمیق جهت گردآوری داده‌‌های موردنیاز به کار رفته است. میدان پژوهش حاضر، شهر سنندج و خیابان فردوسی (حدفاصل میدان آزادی تا میدان انقلاب) است که در آن انبوه دست‌فروشان با ارائۀ کالاها و خدمات متنوع را شاهدیم. شیوۀ نمونه‌گیری این پژوهش، هدفمند بوده است؛ بدین معنا که با افرادی گفتگو شده است که نخست تجربۀ زیسته از پدیدۀ دست‌فروشی ‌دارند (دست‌‌فروشان) و دوم دارای اطلاعات و شناخت عمیق از خلق این وضعیت‌اند (کارگزاران توسعۀ شهری). بر همین مبنا با استفاده از نمونه‌‌گیری هدفمند و با رعایت حداکثر تنوع براساس معیارهای سن، جنس و سابقۀ دست‌فروشی، 21 دست‌‌فروش و براساس سابقۀ مدیریت و نوع دستگاه متولی 6 مصاحبه با کارگزاران توسعۀ شهری تا مرحلۀ اشباع داده‌‌ها انجام گرفت. اطلاعات برآمده از دل مصاحبه‌‌ها، در قالب 9 مفهوم اصلی صورت‌بندی شدند و مفاهیم برآمده از روش موردمطالعه عبارت‌اند از: دست‌‌فروشی محصول توسعه‌‌نیافتگی، واقعیت زندگی لب مرزی (حاشیه‌نشینی)، تهی‌شدن جامعه از ظرفیت‌‌های اجتماعی، تحمل رنج اجتماعی، هجوم به اقتصاد پیش‌‌ساختۀ خیابانی، جهان‌‌های ناممکن دست‌‌فروشی، دست‌‌فروشی به‌مثابه شیوۀ زندگی، شکل‌‌گیری سیاست‌‌های خیابانی، و تثبیت توسعۀ توسعه‌نیافتگی اقتصاد غیررسمی. به‌‌عنوان نتیجۀ شرایط تاریخی، موقعیت جغرافیایی و نگاه آمرانه و سیاسی به توسعه، ازجمله شرایط و زمینه‌‌هایی‌اند که چنین زیست‌‌جهانی را برای کنشگران این حوزه معنادار ساخته‌اند.